ખસ રોગની સારવાર માટે કઈ દવા વપરાય છે ?(RMC MPHW 01-11-2020)

ખસ રોગની સારવાર માટે કઈ દવા વપરાય છે ?

( A ) આલ્બન્ડાઝોલ 

( B ) બેન્ઝાઇલ બેન્ઝોએટ 

( C ) મરક્યુરોક્રોમ 

( D ) સાવલોન

જવાબ:-( B ) બેન્ઝાઇલ બેન્ઝોએટ 

વિસ્તૃત સમજૂતી માટે:-

■ સમસ્યા:-

• ખસ સાધારણ રીતે નાના બાળકોમાં થતો ચામડીનો રોગ છે.
• જે સૂક્ષ્મ જંતુ ( Germs ) દ્વારા થાય છે . 
• આ રોગ ઘણો જ ચેપી છે અને દર્દી સાથેનાં ઘનિષ્ઠ સંસર્ગથી , દર્દીની ચાદર કે ટુવાલ વિગેરે વાપરવાથી એક વ્યકિતથી બીજી વ્યકિતમાં ફેલાય છે . 

■ મુખ્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો:-

• ખસનાં સૂક્ષ્મ જંતુ ચામડીમાં પોલાણ કરી અંદર પ્રવેશી ચામડીની નીચે રહે છે , જેને પરિણામે નીચે મુજબનાં લક્ષણો પેદા થાય છે . 

1. લાલાશ 
2. સખત ખંજવાળ , ખંજવાળની ઉગ્રતા રાત્રિ દરમિયાન એટલી વધી શકે છે કે ઉંઘ પણ ઉડી જાય છે . 
3. આ ઘા પર વધારાનો બીજો ચેપ લાગવાનું મોટા ભાગે જોવા મળે છે અને ઘામાંથી પાણી જેવો સ્ત્રાવ કે રસી વહેતા જોવા મળે છે.

■ શાળામાં તપાસણી:-

• પ્રત્યેક બાળકને પૂછો , ખંજવાળ આવે છે ? ખાસ કરીને રાત્રિ દરમિયાન ખંજવાળ આવે છે કે કેમ તે જાણો.
• જે બાળક ખંજવાળની ફરીયાદ કરે તેવાં બાળકોની ચામડી પૂરતાં પ્રકાશવાળી જગ્યામાં તપાસો અને નીચેના ભાગ ઉપર ખાસ જૂઓ . 

1. આંગળીઓ વચ્ચેની જગ્યા . 
2. કાંડાનો ભાગ.
3. બંગલ
4. નાભિ ફરતેની પેટની ચામડી . 
5.  કમર / પ્રજનન અંગો . 

■ ખસવાળાં બાળકમાં નીચે મુજબનાં ચિહ્નો જોવા મળશે.

• ચામડીના ઘા ( ચકામા ) . 
• ઘાની ફરતે લાલાશ . - 
•  આવો ઘા સૌથી પહેલાં આંગળીઓ વચ્ચેની જગ્યામાં દેખાય છે જે ખસના ચેપનો નિર્દેશ કરે છે . 

■ ખસવાળા બાળકને નીચે મુજબના પ્રશ્નો પૂછો 

• ઘરના બીજા સભ્યોમાં આવા જ પ્રકારની ખંજવાળની તકલીફ છે ? સામાન્ય રીતે ઘરનાં બીજા સભ્યોમાં પણ આ ફરિયાદ હોય છે , 

■ સારવાર:-

1. બેન્ઝોઇલ બેન્ઝોએટ અને એવી બીજી દવાઓ ચામડી પર લગાડવાથી ખસ સંપૂર્ણપણે મટી જાય છે . 
2. ખસવાળાં બાળકોને પ્રાથમિક | સામૂહિક આરોગ્ય કેન્દ્રનાં તબીબ પાસે શારીરિક તપાસ તથા સારવાર અને સલાહ માટે સંદર્ભ સેવા કાર્ડ ભરી મોકલી આપવાં જોઇએ . સારવાર કુટુંબના તમામ સભ્યો માટે જરૂરી છે અને આ બાબતે શિક્ષકે  મા - બાપને મળી સલાહ આપે તે જરૂરી છે .

■ અન્ય પગલાં:-

• સારવાર દરમિયાન વપરાશમાં લેવાનાં ચાદરો , ટુવાલ અને ગંજી - જાંગીયા સહીત અન્ય કપડાં ગરમ પાણીમાં ધોઇ તડકામાં સુકવવા જોઇએ . 
• જો આ રીતે સાવચેતી ન રાખવામાં આવે અને કુટુંબના બીજા સભ્યોને સારવાર આપવામાં ન આવે તો ફરીથી ચેપ લાગી શકે છે.

■ આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં સારવા:-

• બેન્ઝાઇલ બેન્ઝોએટ લોશન (બી.બી.લોશન ) 
• બાળકના શરીરના ગળા નીચેના તમામ ભાગો પર ૧૨.૫ ટકા બેન્ઝાઇલ બેન્ઝોએટનું પાણીમાં દ્રાવણ બ્રશ વડે લગાડો. આવું લોશન ત્રણવાર લગાવવું જરૂરી છે . 

• પ્રથમવારે:-પ્રથમ દિવસે સાંજે 
• બીજીવાર:-બીજા દિવસે સવારે 
• ત્રીજીવાર:- બીજા દિવસે સાંજે 

• આ બે દિવસો દરમિયાન સ્નાન ન કરવા સલાહ આપવી બાળકને ત્રીજા દિવસે સવારે ન્હાવાની રજા આપો . 
• બાળકનાં ગંજી - જાંગીયા , ચાદર , ટુવાલ વિગેરેને ગરમ પાણીમાં ધોઇ તડકામાં સૂકવવા સલાહ આપો.
• આજ રીતે કુટુંબના તમામ સભ્યોને સારવાર આપો . 

■ બીજી દવાઓ 

• બેન્ઝાઇલ બેન્ઝોએટની સરખામણીમાં આ દવાઓ ઓછી લગાડવી પડે છે પણ મોંધી છે . 

પરીક્ષા ઉપયોગી માહિતી:-

• ૧ ટકો ગામા બેન્ઝાઇલ હેકઝાકલોરાઇડ લોશન મલમ એક જ વાર લગાડો . 
• પ ટકા પરમેથ્રીન મલમ - એક જ વાર લગાડો.